Romatizma Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Romatizma, eklemler başta olmak üzere kasları, kemikleri, tendonları, bağ dokusunu ve hatta iç organları etkileyebilen geniş bir hastalık yelpazesini kapsayan genel bir terimdir. “Romatizma” tek bir hastalık değil, 200’den fazla farklı durumu içeren bir gruptur. Bu nedenle, romatizma belirtileri ve tedavisi, altta yatan spesifik hastalığa bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir.

Romatizma Nedir

Çocuklar dahil her yaş grubunda görülebilen romatizma, kaslar, iskelet sistemi (kemikler, eklemler) ve bağ dokularından oluşan hareket sisteminde ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açan kronik bir hastalıktır. Halk arasında yaygın bir inanış olsa da, romatizma hava olaylarından kaynaklanmaz. Bazı romatizma türleri iç organları da etkileyebilir. Kabaca iltihaplı romatizma ve iltihapsız romatizma olarak ikiye ayrılsa da, romatizmanın çok sayıda alt türü bulunmaktadır. Bu çeşitlilik, belirtilerin ve tedavi yaklaşımlarının da farklılık göstermesine neden olur.

Romatizma Belirtileri

Romatizmal hastalıklarda genellikle kas, sırt ve bel ağrısı, eklemlerde ağrı ve şişlik, sindirim sistemi şikayetleri, kalp ve damar sisteminde olumsuzluklar görülebildiği doğrudur. Bunlara ek olarak, romatizmal hastalıkların başlıca belirtileri daha detaylı olarak şu şekilde sıralanabilir:

Eklem ve Kaslarla İlgili Belirtiler:

Eklem ağrısı: En sık görülen belirtidir. Ağrı sürekli olabilir, hareketle artabilir veya dinlenmeyle azalabilir. Tek bir eklemde veya birden fazla eklemde görülebilir.

Eklem şişliği: Etkilenen eklemde şişlik, kızarıklık, sıcaklık artışı ve hassasiyet olabilir.

Eklem sertliği: Özellikle sabahları veya uzun süre hareketsizlikten sonra eklemlerde katılık ve hareket kısıtlılığı hissedilebilir. Sabah tutukluğu olarak da bilinir.

Kas ağrısı ve hassasiyeti: Kaslarda yaygın ağrı, hassasiyet ve güçsüzlük görülebilir.

Sırt ve bel ağrısı: Özellikle omurgayı etkileyen romatizmal hastalıklarda (örneğin ankilozan spondilit) sırt ve bel ağrısı yaygındır.

Hareket kısıtlılığı: Eklem ağrısı, şişliği ve sertliği nedeniyle eklemlerin hareket açıklığı kısıtlanabilir.

Deformiteler: İlerlemiş romatizmal hastalıklarda eklemlerde şekil bozuklukları (deformiteler) ortaya çıkabilir.

Diğer Belirti Türleri:

Yorgunluk: Romatizmal hastalıkların birçoğunda kronik yorgunluk, halsizlik ve enerji eksikliği görülebilir.

Ateş: Bazı iltihaplı romatizmal hastalıklarda (örneğin romatoid artrit, lupus) düşük dereceli veya yüksek ateş görülebilir.

Cilt belirtileri: Bazı romatizmal hastalıklarda ciltte döküntüler, kızarıklıklar, nodüller (cilt altında küçük yumrular), güneşe karşı hassasiyet (fotosensitivite) veya ülserler (yaralar) görülebilir. Örneğin; lupus hastalığında yüzde kelebek şeklinde döküntü tipiktir. Sedef romatizmasında ise sedef hastalığına özgü cilt lezyonları görülür.

Göz belirtileri: Gözlerde kuruluk, kızarıklık, ağrı, bulanık görme veya ışığa karşı hassasiyet gibi belirtiler bazı romatizmal hastalıklarda görülebilir. Örneğin; Sjögren sendromu göz kuruluğu ile karakterizedir.

Ağız kuruluğu: Bazı romatizmal hastalıklarda tükürük bezlerinin etkilenmesi sonucu ağız kuruluğu ortaya çıkabilir.

Sindirim sistemi belirtileri: Karın ağrısı, ishal, kabızlık, mide bulantısı veya kusma gibi sindirim sistemi şikayetleri bazı romatizmal hastalıklarda görülebilir. Örneğin; inflamatuar bağırsak hastalıkları (ülseratif kolit, Crohn hastalığı) ile ilişkili artritlerde bu tür belirtiler ortaya çıkabilir.

Kalp ve damar sistemi belirtileri: Bazı romatizmal hastalıklar kalp ve damar sistemini etkileyerek kalp zarında iltihaplanma (perikardit), kalp kasında iltihaplanma (miyokardit), kalp yetmezliği, damar iltihabı (vaskülit) veya Raynaud fenomeni (parmaklarda soğukta beyazlama veya morarma) gibi sorunlara yol açabilir.

Sinir sistemi belirtileri: Bazı romatizmal hastalıklarda sinirlerde hasar (nöropati) sonucu uyuşma, karıncalanma, iğnelenme, güçsüzlük veya ağrı gibi belirtiler görülebilir.

Akciğer belirtileri: Bazı romatizmal hastalıklarda akciğerlerde iltihaplanma veya fibrozis (sertleşme) sonucu nefes darlığı, öksürük veya göğüs ağrısı gibi belirtiler görülebilir.

Önemli Not: Bu belirtilerin bir veya birkaçının sizde görülmesi durumunda mutlaka bir doktora (romatolog) başvurmanız önemlidir. Erken tanı ve uygun tedavi, romatizmal hastalıkların ilerlemesini yavaşlatmaya ve yaşam kalitenizi artırmaya yardımcı olabilir. Romatizma belirtileri çok çeşitli olabileceği için, doğru teşhis ve tedavi için uzman bir hekimin değerlendirmesi gereklidir. Kendi kendinize teşhis koymaktan ve tedavi uygulamaktan kaçının.

Romatizma Neden Olur?

Romatizmal rahatsızlıklar, vücudun hareket mekanizmasının bir bölümünü oluşturan eklemleri, kasları, kemikleri ve bağ dokularını etkileyen tahribatlardır. Romatizma genellikle kalıtsal özellikler taşısa da, nedeni kesin olarak belirlenememiştir. Ancak, iltihaplı romatizma ve iltihapsız romatizma türlerinin ortaya çıkış nedenleri farklılık gösterir. İltihaplı romatizma çeşitlerinin genetik faktörlerle ilişkili olduğu düşünülmekle birlikte, bu hastalığa tam olarak neyin yol açtığı henüz aydınlatılamamıştır. Buna karşın, iltihapsız romatizmaya çoğunlukla genetik etkenler, eklemin aşırı kullanımı sonucu meydana gelen yıpranma, aşırı kilo, spor aktiviteleri sırasında oluşan incinmeler ve darbeler neden olabilir. Çevresel etkenlerin yanı sıra, tüm romatizma türlerinde bireyin cinsiyeti ve yaşı da önemli bir rol oynar. Aşırı kilodan kaynaklanan romatizma tedavisi için obezite ameliyatları düşünülebilir. Obezite söz konusu olmasa bile, sadece dış görünüşte iyileşme veya yağ dokusunda azalma amacıyla “vaser liposuction nedir?” ve hangi teknikleri kapsar? gibi konular hakkında bilgi edinmek faydalı olabilir.

Romatizma Çeşitleri

Eklem romatizması olarak da adlandırılan Romatoid Artrit, nedeni tam olarak bilinmeyen, uzun süreli ve vücutta yaygın iltihaplanmaya yol açan bir rahatsızlıktır. Çok sayıda eklemi eş zamanlı olarak etkileyebilmesi neticesinde, biçim bozukluklarına ve engelliliğe yol açabilir. Yaşam niteliğini önemli ölçüde olumsuz etkileyen eklem romatizması, iltihaplı bir hastalık olmasından dolayı zaman zaman iç organlarda da sorunlara neden olabilir. Genel popülasyonda görülme oranı %0.5 ile %1 arasında değişmekte olup, her yaş grubunda ortaya çıkabilse de, genellikle 30 ila 50 yaşları arasında başlangıç gösterir. Kadınlarda erkeklere kıyasla iki ila üç kat daha sık rastlanır. Nedenleri kesin olarak tespit edilememiş olsa da, kalıtsal ve dış etkenlerin rol oynadığı varsayılır. Dış etkenler arasında tütün mamulleri kullanımı, eklem romatizması için en önemli risk faktörlerinden birini teşkil eder. Hastaların yaklaşık %70’inde, birkaç hafta içinde ortaya çıkan hafif ateş, güçsüzlük, tartı kaybı, bitkinlik ve eklem sızısı, hastalığın ilk belirtileri arasında bulunur. Eklem ağrıları genellikle dinlenme ve uyku periyotlarından sonra hissedilir. Sabah sertliği, en belirgin semptomlar arasında yer alır. Romatoid Artrit‘in diğer bazı belirtileri şu şekilde özetlenebilir:

• Ellerde şişme ve ağrı
• Dirsek ve dizlerde şişme
• Bazı omurlarda tutulum kaynaklı boyun ağrıları
• Ağrısız deri altı nodülleri
• Kalp ve akciğer tutulumu
• Gözlerde ani kızarma ve ağrı
• Nörolojik tutulum

Kas ve yumuşak doku romatizması olarak da bilinen fibromiyalji, vücutta yaygın ağrılarla kendini gösteren bir durumdur. Bu rahatsızlıkta ağrı, eklemlerden kaynaklanmamasına rağmen, vücudun çeşitli bölgelerinde yaygın bir ağrı ve rahatsızlık hissi mevcuttur. Sabahları hissedilen tutukluk ve sürekli yorgunluk hissine ek olarak, vücutta belirli hassas noktaların varlığı, iç ve dış etkenlere karşı artmış duyarlılık ve uyku problemleri de sıklıkla görülür. Toplumda oldukça yaygın bir şekilde rastlanan bu kas ve yumuşak doku romatizmasında, genellikle hastalar vücudun her iki tarafında da ağrı hissederler, ancak bu ağrı genellikle bir tarafta daha yoğun olabilir. En sık etkilenen bölgeler arasında boyun, omuzlar, sırt, göğüs, bel, kalçalar ve dizler yer alır. Zaman zaman ağrıların şiddeti ve lokalizasyonu değişkenlik gösterebilir. Yorgunluk ve bitkinlik hissi, hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyecek düzeyde şiddetli olabilir ve gün boyunca devam edebilir. Hastalar genellikle sabahları dinlenmemiş bir şekilde uyanırlar ve uyku kaliteleri oldukça düşüktür, sık sık uyanırlar. Gece boyunca idrara çıkma ihtiyacı duyabilirler. Bu şikayetler, soğuk hava, aşırı yorgunluk, yoğun çalışma temposu veya hareketsizlik durumlarında artış gösterirken, sıcak uygulamalar, masaj, dinlenme ve hafif egzersizler ile hafifleyebilir. Hastaların genel olarak duyarlı ve hassas bir yapıya sahip oldukları gözlemlenir ve bazı antidepresan ilaçların semptomları hafifletmede etkili olması nedeniyle, depresif olmamalarına rağmen bazen yanlışlıkla depresyon teşhisi konulabilir. Yaşamı doğrudan tehdit etmeyen fibromiyalji rahatsızlığında, organların etkilenmesi gibi ciddi riskler bulunmamaktadır.

Romatizma Testleri

Romatizmal rahatsızlıkların teşhisi için çeşitli test metotları mevcuttur. İlk olarak, hastanın öyküsü özenle dinlenir ve kalıtsal geçmişi detaylı bir şekilde incelenir. Fiziki muayene ile semptomlar değerlendirildikten sonra, doktorun lüzum gördüğü hallerde laboratuvar tetkikleri talep edilir. Kapsamlı bir anamnez ve fiziki muayene ile teşhisin yaklaşık %70’i konulabilse de, farklı hastalıkların ayırt edilmesinde laboratuvar analizleri gereklidir. “Romatizma testi” olarak adlandırılan tek bir test olmamasına karşın, çeşitli testler uygulanarak romatizmal rahatsızlığın çeşidi kesinleştirilir. Bu tetkikler şu şekilde listelenebilir:

• Kemik metabolizmasını değerlendirmek için kalsiyum, fosfor ve alkali fosfataz ölçümleri
• İltihap varlığını ve şiddetini anlayabilmek için kan testleri
• Anemi varlığının tespiti
• İmmünolojik testler
• Eklem aralığından alınan sıvının incelenmesi
• Biyopsi ile doku incelemesi
• Elektromiyografik ve radyolojik incelemeler

Hemen tüm hastalıklarda olduğu gibi romatizmal hastalıklarda da erken tanı son derece önemlidir. Erken tanı ile sakatlıklar ve organ tutulumları önlenebilir.

Romatizma Tedavisi

Romatizmal rahatsızığın kesin tanısı konulduktan sonra, bireye özgü bir tedavi planı başlatılır. İlaçlar, sistemik etki göstermeleri, yani tüm vücuda yayılabilmeleri için oral yolla (ağızdan) veya enjeksiyon yoluyla uygulanır. Bu aşamada temel hedef, belirtileri hafifletmek olabileceği gibi, hastalığın gidişatını olumlu yönde etkileyen ilaçlarla hastalığın ilerlemesini engellemek veya yavaşlatmak da olabilir. Enflamasyonu baskılayan ilaçlar, hastalığın seyrini değiştiren ilaçlar, kortikosteroidler ve daha birçok tedavi seçeneği, olumlu etkileri sebebiyle tercih edilebilir. Bunlara ek olarak, eklemlere yönelik bölgesel tedavi uygulamaları da gerçekleştirilebilir. Bu noktada, hekiminizin tavsiye ettiği tedavi protokolünü düzenli ve sürekli bir şekilde uygulamak hayati önem taşır.

Romatizmaya hangi bölüm bakar?

Romatizmal rahatsızlıklarla, romatoloji branşındaki uzman hekimler olan romatologlar ilgilenir. Romatoloji, romatizmal durumları ve diğer kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarını tetkik eden bir tıp dalıdır. Romatoloji bölümünde, romatoloji uzmanları ile fizyoterapistler ve rehabilitasyon uzmanları işbirliği içinde çalışır.

Romatizma Genetik midir?

Romatizmal rahatsızlıklarda genetik miras oldukça mühim bir rol oynar. Ailede romatizmal bir hastalık tanısı almış bireylerin varlığı, hastalığa eğilimi yükseltse de, rahatsızlığın ortaya çıkış nedeni hususunda genetik etkenler mutlak bir belirleyicilik arz etmez. Bununla birlikte, kişinin soy ağacında hastalık öyküsünün bulunması, teşhis sürecini kolaylaştırabilir.

Romatizma Ağrısına ne iyi gelir?

Romatizmal rahatsızlıklarda deneyimlenen ağrı türleri oldukça geniş bir yelpazede çeşitlilik gösterir. Bu durum, hastalığın beraberinde getirdiği ağrı ve diğer semptomlar için uygulanacak tedavi yaklaşımını kişiye özgü hale getirir. Örneğin, termal sularla yapılan tedaviler (kaplıca tedavisi), iltihaplı romatizmal rahatsızlığı olan bireylerin şikayetlerini şiddetlendirebilirken, osteoartrit (kireçlenme) durumunda olumlu etkiler sunabilir. Çeşitli tedavi metotlarını denemeden evvel mutlaka bir hekime başvurmanız gerekmektedir.

Romatizma İlaçları

Romatizmal rahatsızlıkların terapisinde, hastalığın ilerlemesini engellemeye ve geriletmeye yönelik farmasötik ajanlar (ilaçlar) kullanılır. Birey, periyodik olarak hekim muayenesine giderek, uzman doktoruyla birlikte mevcut durumu tekrar tekrar gözden geçirmeli ve yaşam standardının yükseltilmesini amaçlamalıdır. Tüm medikal tedavilerde olduğu gibi, romatizma tedavisinde kullanılan ilaçlar da uzman hekimin gözetimi altında kullanılmalıdır. İlaçlar, enjeksiyon (iğne) veya oral (hap) formunda olabilir. Hekiminizin uygun gördüğü hallerde, egzersiz uygulamaları da fayda sağlayabilir.

Çocuklarda Romatizma

Romatizma, neredeyse tüm yaş gruplarında ortaya çıkabildiği gibi, çocuklarda da görülebilen bir rahatsızlıktır. Çoğu zaman büyüme sancılarıyla benzer belirtiler gösterdiği için karıştırılabilir. Eklem sızısı, kas zayıflığı, yüksek ateş gibi semptomların dikkate alınıp bir uzman tarafından değerlendirilmesi büyük önem taşır. Çocuklardaki ağrıları büyüme ağrılarından ayırt edebilmek için öncelikle ağrının hissedildiği bölgeler titizlikle incelenmelidir. Alt bacak, kaval kemiği ve bacağın ön kısmı, ağrının en sık rastlandığı yerler arasındadır. Çocukların hareket kabiliyetlerinin kısıtlanmasına neden olan bu hastalık, tüm vücut sistemlerini de etkileyebilir. Bu tür rahatsızlıklar, özenli ve kesintisiz bir şekilde tedavi edilmediği takdirde, kalıcı hasarlara ve hareketleri engelleyici boyutlara ulaşabilir. Erken teşhisin hayati derecede önemli olduğu romatizmal rahatsızlıkların tanı ve tedavisi için bir romatoloji uzmanına muayene olmayı ihmal etmemelisiniz.